Tiim Koroška/Kärnten bai e EUROPEADA 2024

Dåt tiim “ Koroška/Kärnten” fertreet e sloweenisch manerhäid önj Kärnten, Ååstenrik.

Da sloweene üt Kärnten wjarn åål 2012 bai e EUROPEADA än heewe di 4. ploots mååget. Dåt wus rucht gödj.  Fjour iir lääser, as da Sööd-tiroler, wat tjüsch snååke, än da Ladiiner e EUROPEADA 2016 ütruchtet heewe, kööns jam nuch ferbäädere än föngen di 3. ploots.

Ouer e sloweenisch manerhäid önj Kärnten

Spoore foon da forfidre gunge tubääg önjt 6. iirhunert, as en slaawisch rik ma e noome “Karantien” apstöö. Iinj iirhunert lung blliw et unoufhängi bit et foon da Awaare trüwet wöör. Tuhuupe ma da näiberne, da Baijuwaare, kööns jam weere; ours sü unoufhängi as iir wörns ai mör. Da aliirte nömen da rikste stääinge än schakten jarnge äine deerhaane.  Sü wöör e tjüsch-sloweenisch spräke-gränse önje sööden ferschääwen, wat twasche dåt 15. än 19. iirhunert baibliiw. Lungs e sprääke-gränse wöör widere hoonelt, sü dåt da manschne maning spräke liirten. Tu began foont 19. iirhunert spaalten bleese, sü as e “Carinthia” önj Kärnten, en grut rul for e spräke. Önj da jarste iir wöörn da artiikel önj tjüsch än sloweenisch schraawen. Ma di apkaamende nasjionåålismus önje e tweet haleft foon 19. iirhunert kaame nasjioone önjstää for da fölkjs-bröökete stoote; bloots manschne, wat jarnge spräke snåake, hiirten deertu. Spräke wård dertu nömen, am manschne üt tu slite.  Et wus klåar, dat et aw spräke-streewerai haanüt gungt. E tid, weer di norden, weer huum tjüsch snååket, ma e sööden, weer huum sloweenisch snååket, friidlik tuhuupe laawe köö, wus forbai. Tu jü tid snååkete arken treede önj Kärnten sloweenisch as mamspräke. 

Önje jarste wråålskrich wörden Kärtner-Sloweene ferfüüljiet än kömen önjt luch. Huum ham as Sloweene bekånt, wöör as huuch-feerädjer önjklååget. Eefter di kining waach wus, wölt di kining foon Seerbien, sügoor Kroatien än Seerbien, diile foon Kärtnen heewe än streeweten ma wååben iinj da friwalie sloweene.  Aw e freese-meeting önj Paris wörn da unlike keere, weer huum önjt naie Åastenrik am streewet, besnååket. Önje krölemoune 1919 wöör säid, dåt trinam Klagenfurt da manschne frååget wårde schan, weers haane hiire wan. Iir oufstimt wöör, wus deer oordi propaganda. Die 10. önje stormmoune wöör oufstimt: 59% tu 41% for Ååstenrik, ourdåt deer mååstens sloowene boogeten.  Önje ferdrach foon St. Germain stöö, dåt e manerhäid, wat sloowenisch snååkt, jüst da seelwie ruchte as e möörhäid fäit än dåt`s jarnge mamspräke brüke än behüülje koone. Likes wus et amseeten foon da ruchte swåår än brükt lung, dan tu maning keere wjarn aw binge side schait. En biispaal for di kumer wus dåt lunge streewen am sloowenische schile. Nü san da manerhäide-ruchte foon da Kärtner-Sloweene önjerkånt än da manschne laawe fort mååste önj freese. E floose foon da Sloweene as am toutreede pårt latjer wörn. Deer san ambai 13.000, seed di zensus, weer 1991 ambai 50.000 fråaget wöörn.